ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ /ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

ΘΕΑΤΡΟ[Υ]ΚΟΣΜΟΣ
ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ
Τρείς Θεατρικές Πράξεις από Τρείς Πίνακες του Καραβάτζο
ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

1. Το φθινόπωρο του 2008 μετά από μία συνομιλία με ένα φίλο που ασχολείται με τη ζωγραφική, βρέθηκε στα χέρια μου μια έκδοση που περιλάμβανε τους σημαντικότερους πίνακες του μεγάλου Ιταλού ζωγράφου Μ.Καραβάτζο. Η έκπληξη που με κατέλαβε μπροστά στο μεγαλείο μιας ζωγραφικής που χρησιμοποιεί το ρεαλισμό για να αποδώσει μία απίστευτη Θεατρικότητα ήταν μεγάλη.Μια σχεδόν βλάσφημη από-Θεοποίηση των ιερών προσώπων της Χριστιανικής παράδοσης και μία όχι ανθρωποποίηση τους αλλά επι της ουσίας μία εκμετάλλευση τους στην εμφάνιση ενός συμβάντος αλήθειας. Η ζωγραφική του Καραβάτζο μοιάζει σαν να ανοίγει μία αυλαία που πίσω της ήδη διεξάγεται μία σκηνικότητα, μία καθολική πράξη. Οι φτωχοί, οι προλετάριοι και οι απόκληροι της Μπαρόκ εποχής μπαίνουν μέσα στο κάδρο για να παραστήσουν τα πιο Θεία γεγονότα. Ο Καραβάτζο τοποθετεί στο προσκήνιο της Εκκλησιαστικής ιστορίας το πόπολο, και αυτή η αναγνώριση της αλήθειας ως ορατότητας των φτωχών ήταν που μου έδωσε την πρώτη ιδέα για να γράψω ένα θεατρικό έργο με αφορμή τη ζωγραφική του Καραβάτζο.

2. Οι τρείς πίνακες, Ιδού ο Άνθρωπος, Θωμάς ο Άπιστος, Η Ανάσταση του Λαζάρου, επιλέχθηκαν με σκοπό να αποδώσω μια συνεκτική δραματική αλληλουχία της σχέσης συμβάν-υποκείμενο-πράξη. Το πρώτο πράγμα ήταν να φανταστώ τους πίνακες σαν ολοζώντανες σκηνές που πάγωσαν σε ένα συγκεκριμένο σημείο και εγώ έπρεπε να τους επαναφέρω στη ζωή δίνοντας μία συνέχεια στην απεικόνιση, βγάζοντας τις μορφές από την αναπαράσταση και κατευθύνοντας τες στο να ενεργοποιήσουν λόγο και δράση. Από αυτή την άποψη, η γραφή της κάθε πράξης ξεκινά από την απεικόνιση του πίνακα και δεν καταλήγει σε αυτή. Τρείς πίνακες και τρείς πράξεις που διαπραγματεύονται μία αντι-Φαινομενολογική προσέγγιση, με φιλοσοφικούς μονολόγους και διαλόγους και με μία έμφαση στην πολιτική και πνευματική σχέση εξάρτησης και ελευθερίας του Υποκειμένου με το Μεσσιανικό στοιχείο γενικότερα.

3. Θέτω τρεις στιγμές, στην πρώτη πράξη επιχειρώ την αποδόμηση του ιστορικού Χριστού και την επανεμφάνιση του υποκειμένου ως μίας αποενοχοποίησης της ανθρωπινότητας αλλά και ως μίας μηδενιστικής προσέγγισης της. Το πρώτο στοιχείο εδώ είναι η επίθεση στον ανθρωπισμό αλλά και στο Θεολογικό, υπερασπίζοντας τον ρεαλισμό της δύναμης, της εξουσίας, των παθών και της ελπίδας. Σε αυτή την πράξη έχουμε ένα απρόσμενο πραξικόπημα που ενεργοποιεί ένα στοχασμό για το ζήτημα της πίστης της μάζας ως προς ένα υπερ-Υποκείμενο που ανά πάσα στιγμή ακριβώς γιατί η μάζα είναι εκτός των εξελίξεων μπορεί να αναπαράγεται μέσω μίας διαρκούς αντικατάστασης (ο βαστάζος που γίνεται διάδοχος του Ιησού). Όχι τυχαία, για να αναδείξω αυτή την κατάσταση, το πλήθος χρησιμοποιείται, δεν πρωταγωνιστεί-ακούγεται και καλείται στο τέλος.

4. Το δεύτερο στοιχείο είναι αυτό που θέτω στην 2η πράξη. Η γνώση και η αλήθεια πέρα από το φαίνεσθαι. Ο Θωμάς ο Άπιστος, ο ερευνητής και ο απόστολος μαζί ιδανικά ανοίγουν το πρόβλημα γύρω από τη γνώση και την υπηρεσία της. Αυτή η πράξη είναι αφιερωμένη στην σχέση συμβάντος και πίστης. Εδώ όλοι γνωρίζουν την αλήθεια της απομίμησης του Ιησού, όμως το ζήτημα είναι άλλο, πρέπει η όχι να κρίνουμε το συμβάν με βάση την πίστη και την υποκειμενοποίηση που δημιουργεί; H γνώση που δεν έρχεται από την επιλεγμένη δράση προς κάτι –προς ένα σκοπό– τι νόημα έχει; Αυτά που δεν φαίνονται είναι οι ιδέες -οι σκοποί- οι αποφάσεις μέχρι να γίνουν πράξη, αυτά που δεν φαίνονται στο Θέατρο είναι τα μόνα φανερά και ο Καραβάτζο κάνει το ίδιο με την ζωγραφική του. Φέρνει στο φως μία παράσταση που δεν προϋπάρχει πουθενά πέρα από την υποκειμενική παρέμβαση που κάνει ο ίδιος στις παραστάσεις και παραδόσεις μίας ιδεολογίας. Ο πίνακας αυτός είναι η κριτική της επιστήμης όχι από Θεολογική σκοπιά αλλά από υλιστική σκοπιά. Κάθε συμβάν είναι ένας Χριστός για αυτό δεν υπάρχει σαν πρόσωπο, για αυτό το αντικειμενικό είναι αυτό που θέτει ενώπιον μας τον μετασχηματισμό.

5. Η Ανάσταση του Λαζάρου είναι μία κομμουνιστική αλληγορία, θέτω επί σκηνής το πλήθος, το μοιρολόι που σκοπεύει στην επαναφορά της μονάδας στο συλλογικό. Μέσα από την σκέψη της κοινότητας και από την σκέψη της στράτευσης ορίζεται το αναγκαίο του αναστάσιμου. Να αναγεννηθούμε για να αγωνιστούμε, αυτό εκβιάζει σχεδόν τρομακτικά ο Καλεστής, δεν αρκεί η επιστροφή στο ζειν, η ενασχόληση και ο σεβασμός των κοινών. Το ουσιαστικό στην επιστροφή είναι αν θα υπάρξει ένα νέο υποκείμενο. Τιμωρείται εδώ η αντίληψη για την πάσει θυσία ταύτιση της επιστροφής με την συνέχιση στο ίδιο βίωμα, προβάλω την ρήξη, την τομή που ο κάθε θάνατος δεν φέρνει αναγκαστικά αν δεν τον διαδέχεται μία ιδρυτική και απελευθερωτική χειρονομία. Στην πράξη αυτή τελικά δείχνουμε πως ο αληθινός Λάζαρος δεν είναι αυτός που ονομάζεται έτσι, δεν γυρίζει ποτέ στην αληθινή ζωή, Λάζαρος είναι αυτός που έθαβε τους νεκρούς και που στο τέλος αποδέχεται την έγκληση για συστράτευση και υπέρβαση του Εγώ του.

6. Η πολιτική των πολλών, των φτωχών δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτούς στο προσκήνιο, αλλιώς θα κυριαρχούν οι μιμητές τους (πράξη 1η ), η γνώση και η αλήθεια για τον κόσμο δεν υπάρχει έξω από την δράση κ μία πίστη σε ένα συμβάν (πράξη 2η) η υπεράσπιση της κοινότητας, το ξεπέρασμα του Εγώ εντός της Κοινότητας, η αξιοποίηση του θανάτου για μία νέα ζωή δεν υπάρχουν χωρίς ένα υποκείμενο που να αποφασίζει όχι την διαιώνιση του αλλά την αναγέννηση του μέσα από την επιδίωξη του θανάτου του παλιού κόσμου(πράξη 3η).

7. Μακάριος σημαίνει ευτυχισμένος αλλά και παθητικά ευτυχισμένος πολλές φορές. Οι φτωχοί είναι Μακάριοι, θα γίνουν ποτέ Μακάριοι ή όχι; Μακάριος χωρίς εξουσία γίνεται; Χωρίς γνώση και πίστη σε κάτι γίνεται; Xωρίς συνύπαρξη σε Κοινότητα που να φτιάχνει νέους ανθρώπους γίνεται;

8. Ήταν μια απόπειρα για ένα προβληματισμό γύρω απο την φιλοσοφία της πράξης και τη θεολογία της πράξης, σε μία θεατρική γραφή που τελικά να αποδίδει το συμβάν και την πράξη του, καθιστώντας το τον μόνο πρωταγωνιστή του έργου.

(Σ.Κ)